Dębica stary cmentarz parafialny.

Stary cmentarz parafialny w Dębicy powstał na początku XIX w., zapewne w następstwie rozporządzenia cesarza Józefa II z 4 lutego 1784 r. zakazującego grzebania zmarłych na cmentarzach przykościelnych.

Nad całym cmentarzem dominuje wzniesiona koło 1880 r. neogotycka kaplica Raczyńskich. Jest to budowla z dwoma ryzalitami po bokach, wieńczy ją wysoka, ażurowa wykonana z kamienia wieżyczka na sygnaturkę. Ceglana elewacja podkreśla neogotyckie zdobienia ścian wykonane w piaskowcu m.in. obramowania naroży, obramowania okien z maswerkami. Trójkątne ściany szczytowe i sterczyny dachowe wzmagają wrażenie wysokości kaplicy. Jej smukła i lekka sylwetka wyraźnie kontrastuje z charakterem miejsca.

Wśród starych nagrobków można znaleźć przykłady pięknej sztuki kamieniarskiej.

Najstarszy zachowany nagrobek (wg mojej wiedzy) upamiętnia Grzegorza Kozłowskiego, właściciela wsi Wiewiórka. Wydaje się on też najbardziej interesujący, a to za sprawą symboliki umieszczonej na podstawie krzyża. Sprawa była dla mnie tak frapująca, że postanowiłem napisać do Instytutu Historii Sztuki UKSW, oto co napisała mi w odpowiedzi dr Marta Wiraszka: „może to być przedstawienie głowy Chrystusa w typowym dla okresu wczesnochrześcijańskiego i średniowiecznego nimbie krzyżowym – odwołującym się do męki i zmartwychwstania Jezusa (tego typu przedstawienia stosuje się do dziś). Nietypowe jest zastąpienie prostej formy ramion krzyża – lilią heraldyczną. Może to być motyw czysto estetyczny lub też odwołujący się do herbu właściciela…” Faktycznie w herbie własnym Kozłowskich widnieje lilia heraldyczna.

Na starym cmentarzu w Dębicy spoczywa hrabia Dominik Jan Rey „Werszowiec”, potomek Mikołaja Reya z Nagłowic, właściciel Przecławia. Został zamordowany w czasie rabacji galicyjskiej 21 lutego 1846 r. Ze względu na datę śmierci często nagrobek jest uważany za najstarszy na dębickiej nekropolii, jednak jego forma moim zdaniem zdradza późniejsze wykonanie.

Na zachowanych starych nagrobkach znajdziemy typową dla XIX w. symbolikę sepulkralną. Dla ówczesnego społeczeństwa nie była motywem ozdobnym, ale przede wszystkim miała czytelną, choć wieloznaczną wymowę. Znajdziemy m.in. gałązkę palmową, kir, wieniec cierniowy, otwartą księgę, liście dębu… Swoją wymowę ma także architektura niektórych nagrobków, szczególnie tych imitujących skalną grotę lub kopiec kamieni, na którym umieszczono krzyż w formie dwóch skrzyżowanych nieokorowanych odcinków pnia drzewa z motywem liści. Ta forma nagrobka nawiązywała do mogiły powstańczej i w owym czasie była popularna, z pewnością trafiła z cmentarzy nieco większych ośrodków miejskich – świetnym przykładem tu jest nieodległy Stary cmentarz w Tarnowie.

Cmentarz wraz z drzewostanem jest wpisany do rejestru zabytków – A-50 z 25.06.2002.

Osobisty komentarz. Starych i pięknych nagrobków nie zostało zbyt wiele a te, które są, naprawdę trudno jest dobrze sfotografować w zalewie tandetnego lastrika. Wiele z nich czeka jeszcze na dobre zdjęcie. Temat uważam za otwarty, zwłaszcza że mieszkam w tym mieście.

You may also like

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Scroll to Top
Przewiń do góry